Birinci Dünya Savaşının Sonuçları
Bu yazıda 1. Dünya Savaşının sonuçları, özel ve genel sonuçları, Osmanlı Devleti açısından sonuçları ve savaş sonrasında yapılan antlaşmalar konularını maddeler halinde kısaca inceleyeceğiz.
KISACA ÖZET
Birinci Dünya Savaşının en önemli sonuçları maddeler halinde şöyledir:
1. Tarihin o güne kadar gördüğü en kanlı savaştır. Toplam olarak, yaklaşık 40 milyona yakın insan öldü veya yaralandı.
2. Avrupa’nın siyasi haritası değişti. İmparatorluklar parçalandı, birçok yeni devlet kuruldu.
3. Avrupa’da güç dengeleri değişti. Almanya zayıflarken İngiltere ve Fransa ön plana çıktı.
4. Savaşı kaybeden devletler ağır şartlara mahkum edildiler. Bu durum İkinci Dünya Savaşını doğuran faktörlerden biridir.
5. Avrupa’da yeni siyasi ideolojiler ve rejimler ortaya çıktı.
6. Milletler Cemiyeti kuruldu.
Birinci Dünya Savaşının Genel Sonuçları
1. Milyonlarca insan hayatını kaybetti.
Birinci Dünya Savaşı insanlık tarihinin o zamana kadar gördüğü en kanlı savaştır. Hayatını kaybeden insan sayısı tam olarak bilinmemektedir. Tarihçilerin yaptığı tahminlere göre sivil ve asker toplam hayatını kaybeden insan sayısı 16 milyon ile 19 milyon arasındadır. 20 milyondan fazla kişinin de yaralandığı tahmin ediliyor.
Birinci Dünya Savaşında hayatını kaybeden ve yaralanan insan sayısıyla ilgili daha fazla bilgi için şu yazımızı okuyabilirsiniz: Birinci Dünya Savaşında Kaç Kişi Öldü?
2. Avrupa’nın siyasi haritası değişti.
1. Dünya Savaşı Osmanlı Devleti, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Rus Çarlığının sonunu getirdi. Almanya da toprak kaybetti. Avusturya-Macaristan, Almanya ve Rusya’nın kaybettiği topraklarda Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Macaristan, Finlandiya gibi birçok yeni devlet kuruldu. Birinci Dünya Savaşının sonuçları özellikle Orta ve Doğu Avrupa’nın siyasi haritasını tamamen değiştirdi.
3. Avrupa’da güç dengeleri değişti.
Birinci Dünya Savaşının kazanan devletlerinden olan İngiltere ve Fransa’nın Avrupa ve dünya siyasetindeki ağırlığı arttı. 1914 öncesinde Avrupa’nın yükselen gücü olan Almanya büyük bir güç kaybına uğradı. Orta ve Doğu Avrupa’nın güçlü devletlerinden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dağıldı. Rusya Avrupa’daki topraklarının bir kısmını kaybetti ve bölgedeki ağırlığı azaldı.
4. Savaşı kaybeden devletler ağır şartlara mahkûm edildiler.
Savaşı kaybeden devletlerden Avusturya-Macaristan parçalandı. Osmanlı Devleti Anadolu dışındaki topraklarını kaybetti. Sevr anlaşmasıyla Anadolu da parçalanmak istendi ancak Kurtuluş Savaşıyla yeni Türkiye devleti kuruldu.
Almanya ile imzalanan Versay anlaşması ile eski gücüne kavuşmaması için kısıtlamalar ve ağır şartlar getirildi. Ancak bunlar Almanya’nın tekrar güçlenmesini engellemedi. Dayatılan ağır koşullar Almanya’nın aşırı milliyetçiliğe kaymasında rol oynadı. Bu da Avrupa’yı ve dünyayı 2. Dünya Savaşına sürükledi. Böylece Birinci Dünya Savaşının sonuçları 2. Dünya Savaşının sebeplerini doğurmuş oldu.
5. Avrupa’da yeni siyasi ideolojiler ve rejimler ortaya çıktı.
Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında yaşanan büyük siyasi ve sosyal çalkantılar yeni ideolojilerin doğmasına ve yeni siyasi rejimlerin kurulmasına sebep oldu. 1917 yılında Rusya’da meydana gelen Bolşevik Devrimi sonrasında komünist rejimi kuruldu.
İtalya’da savaş sonrası yaşanan siyasi ve sosyal bunalımlar faşizm ideolojisinin doğmasına ve bu ideoloji yandaşlarının iktidarı ele geçirmesine sebep oldu. Benito Mussolini İtalya’da iktidara geçti.
Savaş sonrasının ağır sorunları Almanya’da Nazizmin doğmasına sebep oldu. Adolf Hitler’in iktidarı ele geçirmesiyle Nazi rejimi Almanya’ya hakim oldu. Hitler’in iktidara geçmesiyle Almanya hızla silahlanmaya başladı. Hitler’in yayılmacı ve saldırgan dış politikası 2. Dünya Savaşının çıkmasında en önemli etmendir.
6. Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu.
İtilaf Devletleri 1. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası siyasi düzeni sağlamak için bir uluslararası örgüt kurmaya karar verdiler. Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) Sözleşmesi İtilaf Devletlerinin savaşta yenilen devletlerle yaptıkları antlaşmaların hükümleri içinde yer aldı. Böylece yenilen devletlerde kurulmak istenen yeni uluslararası düzeni zorunlu olarak kabul etmiş oldu.
Türkiye Milletler Cemiyetine 1932 yılında katıldı. Milletler Cemiyeti uluslararası düzeni sağlama konusunda başarısız oldu ve 2. Dünya Savaşı ile tarihe karıştı.
Birinci Dünya Savaşının Özel Sonuçları
1. Dünya Savaşının Osmanlı Açısından Sonuçları
1. Dünya Savaşının sonuçları Osmanlı Devleti açısından çok ağır oldu. Osmanlı Devleti 1. Dünya Savaşı sonrasında yıkıldı. Osmanlı topraklarının bir kısmı İngiltere’nin ve Fransa’nın hakimiyeti altına girdi. Daha sonra bu topraklarda Suriye, Ürdün, Suudi Arabistan ve Irak gibi devletler kuruldu. 1. Dünya Savaşını izleyen Kurtuluş Savaşı sonrasında Anadolu topraklarında Türkiye Cumhuriyeti kuruldu.
Almanya Açısında Sonuçları
Alman İmparatorluğu sona erdi, cumhuriyet rejimi kuruldu. Almanya Alcase-Loren bölgesini ve doğu bölgesindeki toprakların bir kısmını kaybetti. Afrika’daki sömürge topraklarını kaybetti.
Savaş sonrasında Almanya ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan Versay Antlaşmasının ağır koşulları büyük ekonomik ve toplumsal sorunların ortaya çıkmasına sebep oldu. Bu durumun toplumda yarattığı hoşnutsuzluk ve tepkiler Hitler’in iktidara gelmesinde ve Nazi rejiminin kurulmasında etkili oldu.
Avusturya-Macaristan Açısından Sonuçları
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu parçalardı. Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Çekoslavakya kuruldu. Avusturya’da imparatorluk sona erdi, cumhuriyet rejimi kuruldu.
Rusya Açısından Sonuçları
1917 yılında meydana gelen Bolşevik Devrimi sonrasında Rusya’da çarlık rejimi sona erdi. Komünist rejime sahip Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği kuruldu. Rusya Avrupa’da bulunan topraklarının bir kısmını kaybetti.
İngiltere Açısından Sonuçları
İngiltere bu savaş sonrasında dünya siyasetindeki ağırlığını arttırdı. Sömürge topraklarını genişletti. Özellikle Orta Doğu bölgesinde etkisi arttı. Avrupa’da İngiltere’ye karşı ciddi bir rakip olarak ortaya çıkan Almanya’nın gücü geçici bir süre için de olsa kırılmış oldu.
Fransa Açısından Sonuçları
Fransa bu savaşla Almanya’dan Alsace-Loren bölgesini kazandı. Dünya genelindeki sömürge topraklarını da arttırdı. Avrupa ve dünya üzerindeki ağırlığı ve etkisi arttı.
İtalya Açısından Sonuçları
İtalya savaşı kazanan devletler arasında yer alsa da beklediği kazanımları sağlayamadı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu topraklarından aldığı Kuzey İtalya’daki bazı topraklar dışında toprak kazanımı sınırlı oldu. Savaş sonrası yaşanan ekonomik sorunların da etkisiyle 1922 yılında Benito Mussolini iktidara geldi ve faşist rejim kuruldu.
Amerika Birleşik Devletleri Açısından Sonuçları
Amerika Birleşik Devletleri savaşa 1917 yılında katıldı. ABD’nin savaşa girmesi İtilaf Devletlerinin zafere ulaşmasında en belirleyici etmenlerden biri olmuştur. Savaş sonrasında ABD’de izolasyonist yani uluslararası siyasete pek karışmayan bir eğilim hakim oldu. ABD, Milletler Cemiyetine katılmadı. Dolayısıyla Birinci Dünya Savaşının sonuçları ABD’nin dünya siyasetindeki ağırlığının artmasına sınırlı düzeyde etki etti.
Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Yapılan Antlaşmalar
Savaşı kazanan İtilaf Devletleri, yenilen devletlerle yapılacak antlaşma şartlarını görüşmek ve savaş sonrası dünya düzenin planlamak için 18 Ocak 1919 Paris Barış Konferansını topladılar. Bu konferans kapsamında yapılan görüşmeler sonucunda barış antlaşmaları hazırlandı ve imzalandı.
Birinci Dünya Savaşının sonuçları arasında önemli bir yer tutan bu antlaşmalar kronolojik sıraya göre şöyledir:
Versailles (Versay) Antlaşması: Almanya – İtilaf Devletleri ( 28 Haziran 1919)
Saint Germain (Sen Jermen) Antlaşması: Avusturya – İtilaf Devletleri
(10 Eylül 1919)
Neuilly (Nöyi) Antlaşması: Bulgaristan – İtilaf Devletleri (27 Kasım 1919)
Trianon (Triyanon) Antlaşması: Macaristan – İtilaf Devletleri (4 Haziran 1920
Sevres (Sevr) Antlaşması: Osmanlı Devleti- İtilaf Devletleri (10 Ağustos 1920 )
