Hiyeroglif Nedir?
Bu yazıda Hiyeroglif nedir? sorusunu cevaplayarak hiyeroglif yazısı ve resim yazı kavramlarını öğreneceğiz.
KISACA ÖZET
Hiyeroglif nedir?
Hiyeroglif Eski Çağda kullanılan bir yazı sistemidir. Nesnelerin basitleştirilmiş resimlerine dayanır. Resim yazı terimiyle de ifade edilir. Tarihte en iyi bilinen örneği Mısır hiyeroglif yazısıdır.
Hiyeroglif terimi
Hiyeroglif terimi Türkçeye Fransızcadan geçmiştir. Kökeni Eski Yunancaya dayanır. Eski Yunancada sözcük anlamı olarak “kutsal yazı” demektir. Eski Mısır yazısını nitelemek için kullanılmıştır. Günümüzde Eski Çağda kullanılan ve nesnelerin görünümlerinden üretilmiş sembollere dayanan yazı sistemlerini ifade etmek için kullanılır. Türkçe karşılığı resim yazıdır.
Hiyeroglif Yazısı ne zaman ortaya çıktı?
Tarihte bilinen ilk hiyeroglif yazısı örneği Eski Mısır uygarlığında Milattan önce 3200 yılı civarında ortaya çıkmıştır. Mısır yazısı, Sümerlerin çivi yazısından sonra insanlık tarihinin en eski ikinci yazı sistemidir. Ortaya çıkmasında çivi yazısının etkisinin olup olmadığı bilinmemektedir.
Hiyeroglif yazısı üç bin yıldan fazla bir süre boyunca Mısır’da kullanılmıştır. M.Ö. 11. yüzyıl civarında ortaya çıkan ve tarihin ilk alfabesi olan Fenike alfabesi bu yazıdan türetilmiştir.
Tarihte Eski Mısır uygarlığı dışında da hiyeroglif yazısı kullanılmıştır. Bu yazı sistemleri Mısır uygarlığının herhangi bir etkisi olmadan bağımsız olarak ortaya çıkmıştır. Anadolu, Girit ve Güney Amerika gibi birçok bölgede bu yazı sisteminin farklı örneklerine rastlanır. Bu yazıların her biri kendisine özgü özellikler gösterir.
Mısır Hiyeroglif Yazısının Özellikleri
Eski Mısırlılar nesneleri dış görünümlerine göre ifade edip yazıya döküyorlardı. Aslında Sümerlerin çivi yazısı da nesnelerin görünümlerini ifade eden sembollerden doğmuştur. Ancak zamanla kullanılan sembollerin nesnelerin görüntüsüyle bir alakası kalmamıştır. Buna karşılık Eski Mısırlılar uzunca bir dönem nesnelerin görüntülerini yazı sembolü olarak kullandılar. Çivi yazısından farklı olarak semboller, resimlerden tamamen farklı işaretlere dönüşmedi. Ama Mısır hiyeroglif yazısı da zamanla evrim geçirdi. Başlangıçta tamamen resimlere dayanan bir yazı sistemi iken, zamanla resimler basitleşti ve yazı karakterlerine benzeyen sembollere dönüştü.
Mısır’da resim yazısı hem anıtlarda hem de günlük hayattaki yazışmalar da kullanılmıştır. Anıtlarda kullanılan yazıda resim sembolleri daha ağırlıklıyken, devlet kayıtlarında ve günlük hayatta kullandıkları yazı daha basitleştirilmiş semboller içermektedir.
Firavun mezarlarında, tapınaklarda, saraylarda, meydanlara dikilen anıtlarda resim yazı bolca kullanılmıştır. Bu yüzeylerde hiyeroglif sembolleri genellikle sert yüzeylere kabartma veya kazıma şeklinde yapılmıştır.
Eski Mısırlılar günlük hayatta yazı yazmak için daha çok papirüs kullanmıştır. Papirüs suda yetişen bir otsu bitkidir. Eski Mısırlılar bu bitkinin liflerini kullanarak kağıda benzer bir malzeme üretmişlerdir. Bu yazı malzemesi de papirüs olarak isimlendirilir. Bin yıllar boyunca Mısır’da yazı malzemesi olarak kullanılmıştır.
Anadolu Hiyeroglif Yazısı
Eski Çağda Anadolu’da çivi yazısının yanı sıra resim yazı da kullanılmıştır. Eski Anadolu dillerinden Luvicenin yazımında bu yazı sistemi kullanılmıştır. İlk olarak M.Ö. 1400 yılı civarında Hititler döneminde ortaya çıkmıştır.
Anadolu hiyeroglif yazısı ile yazılmış bir çok yazıt ve belge günümüze kadar ulaşmıştır. Luvice dilinde yazılan bu yazıtlara Anadolu’nun birçok bölgesinde rastlanır.
